Historie
Fiat is een industrieel concern en autofabrikant. De naam is een acroniem voor Fabbrica Italiana Automobili Torino (Italiaanse Automobiel Fabriek Turijn). Het bedrijf werd in 1899 opgericht door onder anderen Giovanni Agnelli, die 3 jaar later ook directeur werd.
In 1923 opende Fiat een nieuwe fabriek in Lingotto, destijds de grootste autofabriek in Europa. De futuristische hal met avant-gardistische architectuur was lange tijd hét gezicht van de Italiaanse autoindustrie. Ruwe materialen kwamen binnen op de begane grond. De auto's in aanbouw 'cirkelden' tijdens het productieproces omhoog, tot ze, op de vijfde verdieping aangekomen, volledig in elkaar gezet waren. Op het dak lag een testbaan.
In de Lingotto-fabriek zijn tachtig verschillende automodellen gefabriceerd. Daaronder zit de Fiat Topolino, beter bekend als de Fiat 500 uit 1936 tot 1955. Het gebouw is in de jaren '80 door architect Renzo Piano omgevormd tot centrum met concerthallen, theater, conferentiecentrum, hotel en winkels. Sinds 1997 zetelde het Fiat-bestuur jaren in dit omgebouwde Palazzina Fiat al Lingotto (het 'Fiat-Paleisje in Lingotto').
Economische motor
De geschiedenis van Fiat is nauw verweven met de Italiaanse industrialisatie en politiek. Het bedrijf maakte de eerste groeispurt door tijdens de Eerste Wereldoorlog, met voertuigen voor het Italiaanse leger. In de jaren '30 voerde Fiat massaproductie in. De internationale uitbreiding moest echter worden teruggedraaid toen dictator Mussolini een politiek van economische onafhankelijkheid in Italië voerde.
Na de Tweede Wereldoorlog kon de autoproductie weer snel worden opgepakt, dankzij hulp uit het Marshallplan. Vanaf 1958 was er in Italië een economische hoogconjunctuur, met een groeiende behoefte aan betaalbare auto's. Had voorheen 1 op de 96 inwoners een auto, nu liep dat op tot 1 op de 28. Fiat profiteerde steeds meer van de wederopbouw.
De autosector werd zelfs de motor van de Italiaanse economie. Giovanni ('Gianni') Agnelli, de kleinzoon van de oprichter, werd een van de belangrijkste industriëlen van het land. Als hoofd van Fiat hield hij toezicht op 4,4 procent van het bruto nationaal product van Italië, op 3,1 procent van het aantal industriële arbeidskrachten, en op 16,5 procent van Italië's industriële investeringen in onderzoek. De Agnelli-familie heeft nog altijd bijna 30 procent van de Fiat-aandelen in handen.
Fiat 500
Het eerste succesvolle Fiat-model was de 500 'Topolino'. Het was met 2,97 meter de kleinste personenauto ter wereld. Na bijna 20 jaar productie verscheen in 1957 het bekende 'Rugzakje', de Nuova Fiat 500 ofwel 'Nieuwe Fiat 500'. Daarvan werden bijna 3,5 miljoen exemplaren geproduceerd. Exact 50 jaar later lanceerde Fiat een retro-versie met een herkenbaar maar modern design. Deze Fiat 500 werd Auto van het Jaar 2008. Ook de cabriolet 500C met het stoffen, gevouwen dak refereerde aan de glorietijden, hoewel het dak tegenwoordig elektrisch opent en sluit.
De vraag naar de moderne 500 was zo groot, dat Fiat de productie enkele malen moest opschroeven. Binnen 21 maanden rolde het half miljoenste exemplaar van de band en eind 2012 het miljoenste. Vanwege de populariteit heeft Fiat sinds 2012 een volledige Fiat 500-familie uitgebouwd. Technisch zijn echter niet alle familieleden verwant met de 'stamvader' 500. Verkrijgbaar zijn onder meer de MPV 500L, de compacte cross-over 500X en - in sommige landen - de elektrisch aangedreven 500E.
Fiat 600
De Fiat 1400 (1950-1958) was de eerste Fiat die rond één structuur was opgebouwd. Zo'n frame is lichter en sterker dan een apart chassis en body. Ook de dieselmotor was een primeur voor het Italiaanse merk. In 1955 introduceerde Fiat het model 600 ('Seicento'), de eerste Fiat met de motor achterin. De topsnelheid varieerde van 95 kilometer per uur met de 633 cc motor tot 110 km/u met de 767 cc-versie. Er zijn ruim 2,5 miljoen Fiats 600 verkocht. Ook kwamen afgeleiden uit, zoals de Seat 600 en de Zastava 750 (later 850). In de tijd dat Gianni Agnelli topman was (van 1966 tot 1996) begaf Fiat zich weer op buitenlandse markten.
Fiat Tipo
Drie modellen uit de jaren '80 – de Fiat Panda, Uno en Tipo – verwierven de onderscheiding 'Auto van het Jaar'. De Uno bevatte radicale wijzigingen in elektronica, materiaalkeuze en motor. Vanaf 1985 werd 'ie geleverd met gerobotiseerde motor, de 1,0 liter Fire. Deze lichtgewicht krachtbron zorgde voor betere prestaties en minder brandstofverbruik. De Tipo markeerde niet alleen technologische innovatie van de auto zelf, maar ook van het productieproces. Dat werd eveneens steeds meer gerobotiseerd.
De Fiat Tipo (1988) zelf had een modern digitaal dashboard en was een van de eerste auto's gebouwd op een modulair platform - een basis waarvan meerdere varianten (hatchback, sedan, stationwagon) afgeleid kunnen worden. De Tipo werd echter vooral geprezen om zijn functionaliteit, eenvoud en karakter. Die kenmerken waren opnieuw leidend bij de ontwikkeling van de huidige generatie Tipo (sinds 2016).
Fiat Panda
Het succes van de Fiat Panda zat eveneens voornamelijk in functionaliteit, bijvoorbeeld in de uitneembare en ombouwbare achterbank. Ook werd een Panda met vierwielaandrijving gelanceerd. Het is dan ook niet vreemd dat de huidige, derde generatie Panda enkele kenmerken heeft van een MPV en een SUV. En net als de 'oer-Panda' heeft het hedendaagse model nog altijd een hoekig ontwerp. Toch worden innovaties, waaronder een aandrijflijn op methaan (CNG), doorgevoerd.
Van de eerste generatie (1980-2003) zijn meer dan 4,5 miljoen Panda's de showroom uitgereden. Nog altijd zijn de verkoopaantallen goed. Begin 2016 zette Fiat van de Panda zelfs meer exemplaren af dan van de 500. Daarmee was het de best verkopende stadsauto in Europa. In navolging van de 500 overweegt Fiat dan ook om de Panda uit te breiden tot een familie van al dan niet technisch verwante modellen.
Fiat Punto
Een ander Europees verkoopsucces was de Fiat Punto (sinds 1993). Bij ons was deze opvolger van de Uno in 1995 Auto van het Jaar. Tussen 2005 en 2012 werd een iets grotere Grande Punto gebouwd, waarvan een miljoen exemplaren de showroom uitreden. Nu Fiat een deel van de productie verhuist naar Polen komt een eind aan de bouw van de Punto.
Fiat Chrysler Automobiles (FCA)
In 1979 werd de autodivisie losgemaakt van de rest van het Fiat-concern. Onder de Fiat Groep vielen sindsdien de merken Fiat, Abarth, Alfa Romeo, Lancia en Maserati. Het merk Ferrari was lange tijd voor 90 procent in handen van Fiat. Sinds 2016 heeft het merk - als losstaand bedrijf - een eigen beursnotering; de bedrijven van de Agnelli-familie bezitten nog slechts circa de helft van de Ferrari-aandelen.
De economische crisis in de jaren '90 noodzaakte de Fiat Groep zich internationaler te oriënteren. Dit deed het door zich meer op opkomende markten als Oost-Europa en Azië te richten. Het nam het Servische merk Zastava over, waarvan momenteel alleen de fabrieken in gebruik zijn voor de bouw van Fiat-modellen.
Onder wijlen topman Sergio Marchionne (2004-2018) richtte het Fiat-concern zich ook steeds meer op Noord-Amerika. Fiat nam in 2009 de failliete Chrysler Groep over met 'betaling' van technologie, zoals flexibele platforms en zuinige motoren. In ruil verwierf de Fiat Groep 20 procent van de aandelen van het Chrysler-concern en 5 jaar later volgde de rest. De deal bood de Fiat-merken toegang tot de Amerikaanse markt via Chryslers dealernetwerk.
De overname voegde tevens de merken Chrysler, Dodge, Ram, SRT en Jeep toe aan de portefeuille van wat nu Fiat Chrysler Automobiles (FCA) heet. Het is de bedoeling dat het bedrijf in de toekomst toegroeit naar een productie van 6 miljoen auto’s per jaar. Dankzij de 'fusie' kunnen modellen van de FCA-merken nu gezamenlijk ontwikkeld worden, om zo kosten te besparen. Een voorbeeld daarvan zijn de technisch verwante Fiat 500X en de Jeep Renegade. De ontwikkeling van nieuwe modellen blijft plaatsvinden in Italië, de productie deels, maar het hoofdkantoor is nu gevestigd in Nederland.
Common rail-diesel
Vlak buiten Turijn ligt het Centro Ricerche Fiat, het Fiat Onderzoekscentrum. In 2002 verwierf het verschillende prestigieuze prijzen. De belangrijkste was de Innovation Award 2002 van The Economist, voor de ontwikkeling van de Common rail-technologie voor dieselmotoren. In tegenstelling tot conventionele, direct ingespoten dieselmotoren, waarbij de brandstofpomp naar iedere injector een leiding heeft die op een vooraf bepaald moment onder druk komt te staan, heeft een Common rail-motor een gemeenschappelijke leiding (de 'common rail') die de brandstof onder hoge druk constant naar alle injectoren aanvoert. Deze injectoren kunnen zeer snel openen en sluiten.
Ze worden aangestuurd door een boordcomputer (ofwel Elektronische Controle Eenheid, ECU), die de inspuiting regelt aan de hand van sensoren. De sensoren geven bijvoorbeeld informatie over de buiten-luchtdruk of de positie van de gasklep, en het Common rail-systeem zorgt voor de bijpassende, gefaseerde inspuittijd en -duur. Dit resulteert niet alleen in een beter aanpassingsvermogen. Het bespaart ook brandstof en brengt lagere emissiewaarden van schadelijke uitlaatgassen binnen bereik. De MultiJet-motor is Fiats tweede generatie Common rail-turbodiesel. Inmiddels gebruiken de meeste autofabrikanten Common rail-technologie.
MultiAir
In 2009 debuteerde de MultiAir-techniek met elektrohydraulische kleppenregeling op de Mito, een model van Fiat-merk Alfa Romeo. Deze technologie maakte de gasklep overbodig. Belangrijker was dat het brandstofverbruik en de uitstoot van schadelijke gassen wederom (drastisch) werden verminderd. Tegelijkertijd steeg het vermogen van de auto met 10 procent en het koppel met 15 procent. Nog geen jaar later presenteerde Fiat MultiAir voor dieselmotoren.
Dankzij het 'downsizen' van benzinemotoren lukte het zelfs een kleine tweecilinder TwinAir-motor te ontwikkelen. Deze 0,9 liter turbobenzinemotor werd in 2011 bekroond tot Engine of the Year. TwinAir-uitvoeringen van bijvoorbeeld de Panda en Fiat 500 zijn erg populair. Ook milieuvriendelijk zijn de CNG-modellen, die rijden op aardgas ('Compressed Natural Gas'), dat bovendien goedkoper is dan benzine en diesel. Over het gehele gamma bezien was de Fiat Groep van 2008 tot en met 2013 het concern waarvan de in massaproductie geproduceerde automodellen gemiddeld de laagste CO2-hoeveelheid uitstootten.
Performance en lifestyle
Autofabrikant en -tuner Abarth, sinds 1971 eigendom van Fiat, levert opgevoerde uitvoeringen van gangbare Fiat-personenauto's, voorzien van sportieve styling. Sinds 2008 is Abarth een apart automerk onder de paraplu van de Fiat Groep. De meeste huidige Abarth-modellen zijn gebaseerd op de Fiat 500 en 500C.
De herintroductie van Abarth maakte onderdeel uit van de verschuiving naar lifestyle-modellen. Tot het derde millenium lagen eigenlijk vooral praktische zaken ten grondslag aan het ontwerp van Fiat-modellen, tegenwoordig richt het merk zich ook op styling zoals off-road aankleding. Ook Italiaans design is belangrijk. Het bedrijf ligt immers middenin de regio Turijn, niet ver van Milaan waar Italiaans ontwerp, cultuur en mode hoogtij vieren. Met name de Fiat 500 is regelmatig onderwerp van bijzondere uitvoeringen.
Daarbij maakt het Centro Stile (Stijl Centrum) van de Fiat Groep, meer dan voorheen, gebruik van gerenommeerde designbureau's uit de regio Turijn. Zo werd de Fiat Grande Punto ontworpen door Italdesign. Verder laat Fiat regelmatig reguliere modellen aankleden door modehuizen om ze daarna als speciale editie aan te bieden.
